7244 Sayılı Yasaya Göre İşten Çıkarma Yasağı

Covid-19 salgını ile ilgili önlemler çerçevesinde radikal sayılabilecek bir adımla Kanun’la  işten çıkarma yasağı getirilmiş bulunmaktadır.  TBMM’de 16/04/2020 tarihinde kabul edilen 7244 sayılı Kanunun ([1] ) esasları aşağıdaki gibidir:

Bunlardan en önemlisi 7244 sayılı Kanunla  4857 sayılı İş Kanununa eklenen Geçici 10. Maddedir. Bu geçici 10. Maddeyle; işten çıkarma yasağı” getirilmiştir. Bu Yasak, Yasanın yürürlüğe girdiği  17/04/2020 tarihinden itibaren  3 ay süre için  yürürlüğe girmiştir. Başka bir deyişle, 17/04/2020 tarihinden itibaren  3 ay süreyle “işçi çıkarmak” yasaklanmıştır. Cumhurbaşkanı bu üç aylık süreyi altı aya kadar uzatmaya yetkili kılınmıştır.

Yasanın kapsamı oldukça geniş olup, bütün iş ve  işçileri kapsamaktadır. Yasa kapsam olarak  “her türlü iş ve hizmet sözleşmesinden”  bahsederek, işçi çıkarma yasağının kapsamını bütün çalışma alanlarına yaymıştır.  Sadece 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında çalışanlar değil, aynı zamanda 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununa göre hizmet sözleşmesiyle çalışanlar, 5953 sayılı Basın İş Kanununa göre çalışanlar ve 854 sayılı Deniz İş Kanununa göre çalışanlar da feshe karşı korunan işçiler arasında yer almaktadır.

Yasada;  işverenin ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzeri haller dolayısıyla  fesih hakkı korunmuştur. Bunun  dışındaki bütün fesih yolları kapatılmıştır. İşçinin “sadakat ve bağlılık borcu” devam etmektedir. Şayet İşçi, ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı  davranacak olursa, iş sözleşmesi feshedilebilecektir.

İşten çıkarma yasağına uyulmaması durumunda, aykırı davranan işveren veya işveren vekili hakkında idari para cezası yaptırımı öngörülmüştür.  Bu geçici madde hükümlerine aykırı olarak iş sözleşmesini fesheden işveren veya işveren vekiline, sözleşmesi feshedilen her işçi için fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanır. Buradaki yasak, 4857 sayılı İş Kanunda düzenlendiğinden, öngörülen cezayı vermeye yetkili makam  da Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürü olmalıdır.

İşten çıkarma döneminde ücretsiz izin uygulaması;  Yasada bir yandan fesih yasağı  getirilirken, diğer yandan “fesih yasağı uygulanan hallerde işverene işçiyi ücretsiz izne çıkarma yetkisi” tanınmıştır. Üç aylık işten çıkarma süresi içerisinde işveren işçiyi tamamen veya kısmen ücretsiz izne ayırabilir. Ücretsiz izin uygulaması  üç aylık olabileceği gibi daha kısa bir süreliğini de olabilir. Bu uygulama çerçevesinde ücretsiz izne ayrılmak (gönderilmek) zorunda kalınan, işçi iş (hizmet)  sözleşmesini  haklı sebebe dayanarak feshedemez. Yasa bu yönüyle konuyu normal zamanda yapılan “ücretsiz izin uygulamasından” ayırmıştır.

Diğer yandan, 7244 sayılı Kanunla  4447 sayılı Kanununa geçici 24. Madde eklenmiştir. Bu Geçici 24. Maddeye göre; ücretsiz izin uygulamasına maruz kalan işçilere, telafi edici bir ödeme yapılması öngörülmüştür. Geçici 24.Maddeye göre;   Buna göre; ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler  ile 15/3/2020 tarihinden sonra 51 inci madde kapsamında iş  sözleşmesi feshedilen ve bu Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ve 4857 sayılı Kanunun geçici 10 uncu maddesinde yer alan fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, bu süre içinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, Fondan günlük 39,24 Türk Lirası nakdi ücret desteği verilecektir. Yapılan ödemelerden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılamayacaktır.

Kısaca,  işten çıkarılmamakla birlikte ücretsiz izne çıkarılan işçilere, kısa çalışma ödeneğinden  yararlanmamak ve herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla işsiz  kaldıkları süre kadar 39,24 Türk Lirası  ödeme yapılacaktır.

Ayrıca nakdi ücret desteğinden yararlananlardan 5510 sayılı Kanuna göre genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına girmeyenler, genel sağlık  sigortalısı sayılacaklar ve genel sağlık sigortasına ilişkin primleri Fondan karşılanacaktır.

Yasa, uygulamanın kötüye kullanılmasını önlemek amacıyla ciddi bir idari para cezası yaptırımı öngörmektedir. Buna göre ; ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen çalıştırıldığının tespiti halinde işverene,  bu şekilde çalıştırılan her işçi ve çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak üzere fiilin işlendiği tarihteki 4857 sayılı Kanunun 39 uncu maddesince belirlenen aylık brüt asgari ücret tutarında Sosyal Güvenlik Kurumunca idari para cezası verilir. Ceza yaptırımının uygulanması açısından, işverenin çalıştırdığı her işçi ve çalıştırdığı her ay için “aylık brüt asgari ücret tutarında” idari para cezası verilecektir. Para cezasını uygulamaya makam olarak “Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri” gösterilmiştir. İdari para cezası dışında, işçiye ödenen nakdi ücret desteği de ödeme tarihinden itibaren işleyecek kanuni faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecektir.

SONUÇ: 7244 sayılı Yasa ile çok uzun zamandır ilk kez genel bir işten çıkarma yasağı getirilmiş bulunmaktadır. Yasa ile 3 ay süre ile işten çıkarma yasağı getirilmiş olup, işçiler bu dönemde  ücretsiz izne gönderilebileceklerdir. İşverenin bu dönemde işçileri ücretsiz izne göndermesi, işçiler açısından bir haklı fesih  sebebi sayılmayacaktır. Diğer yandan, ücretsiz izne çıkarılan işçilerle ile 15/3/2020 tarihinden sonra işten çıkarılan işçilere, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak, işsizlik ödeneğinden yararlanmamak kaydıyla ve geçici işten çıkarma süresiyle sınırlı olmak üzere Fondan günlük 39,24 Türk Lirası nakdi ücret desteği verilecektir. Temennimiz 3 aylık süre içinde hayatın normale dönerek, iş ilişkilerinin kaldığı yerden devam etmesidir .

Doç. Dr. Arb. Murteza Aydemir,

0532 587 84 82,

murtezaaydemir@gmail.com

[1] Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Ekonomik Ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Kanun No. 7244 Kabul Tarihi: 16/4/2020, Resmi Gazete: 17/0472020).