Aktifte Kayıtlı Altın Hesabı ile Fiziki Altının Değerlemesi

İşletme aktiflerinde kayıtlı olup, fiziki ya da hesap olarak yer alan kıymetli madenlerin değerlemesinde 7524 S.K. ile düzenleme yapılmıştır. Söz konusu düzenleme 02.08.2024 tarihinden itibaren geçerli olacaktır. Bu sebeple mevzuyu 02.08.2024 tarihinden öncesi ve sonrası olarak ele almak lazımdır.

I- 02.08.2024 Tarihinden Önceki Uygulama:

Konuyu şirketlerin yatırım amaçlı olarak aktifinde/kasasında bulundurdukları fiziki altınlar ile altın/gümüş mevduat hesaplarının geçici vergi / kurumlar vergisi dönemlerinde değerlemesi şeklinde iki başlıkta incelemek lazım.

A-Altın/Gümüş Mevduat Hesaplarının Geçici Vergi / Kurumlar Vergisi Dönemlerinde Değerlemesi

✔ Altın/gümüş mevduat hesaplarının; mevduat hesabının açıldığı banka tarafından tespit edilmiş olan fiyatlar dikkate alınarak kayıtlara alınması,

✔ Söz konusu altın/gümüş mevduat hesapları, mevduat sözleşmesine dayanan bir alacak niteliği taşıdığından, değerleme günlerinde (geçici vergi ve hesap dönemi sonlarında) 213 sayılı Kanunun 281 inci maddesi uyarınca mukayyet değerle değerlenmesi, varsa değerleme günleri itibarıyla altın/gümüş olarak hesaplanan faizin de mukayyet değere eklenmesi,

✔ Söz konusu mevduat hesaplarındaki altının/gümüşün satılarak bedelin/mevduatın geri alınması (veya satış bedelinin başka bir mevduat hesabına aktarılması) sırasında, mukayyet değerle satışta bankanın hesapladığı değer arasındaki farkın, gelir/gider hesaplarına intikal ettirilmesi,

✔ Altın/gümüş mevduat hesaplarının farklı tarihlerde ve fiyatlardan yapılan alımlardan oluşması ve bir kısmının satışının yapıldığı durumlarda, ilk giren ilk çıkar yöntemi dahilinde gelir/gider hesaplarına intikal ettirilecek tutarın belirlenmesi

gerekmektedir.

▶ GİB, 28.09.2022 Tarih, 64597866-105-16710 Sayılı Özelge

B- Şirketlerin Yatırım Amaçlı Olarak Aktifinde/Kasasında Bulundurdukları Fiziki Altınların Geçici Vergi / Kurumlar Vergisi Dönemlerinde Değerlemesi

✔ Uygulamada en çok hata yapılan konuların başında, şirketlerin yatırım amaçlı olarak ellerinde bulundurdukları FİZİKİ altınları geçici vergi/kurumlar vergisi yönünden dönem sonlarında borsa rayiciyle/piyasa fiyatıyla değerlemeleri gelmektedir.

✔ Halbuki mükelleflerin aktifinde bulunan fiziki altınlar emtia olarak kabul edilmekte olup, değerleme günlerinde (geçici vergi ve hesap dönemi sonlarında) 213 sayılı Kanunun 274 üncü maddesi kapsamında maliyet bedeli ile değerlemeye tabi tutulmaları, bu sebeple de maliyet bedeli üzerinden kayıtlara alınması ve geçici vergi/kurumlar vergisi dönemlerinde de maliyet bedeli ile değerlenmesi icap etmektedir

▶ GİB, 07.12.202 Tarih, E-11395140-105[VUK3-285]-1446233 Sayılı Özelge

II-02.08.2024 Tarihinden Sonraki Uygulama:

✔ 213 s. VUK’un 263. Maddesinde 02.08.2024 tarihinden sonra geçerli olmak üzere 7524 S.K. ile değişiklik yapılmıştır. Değişiklikle, borsa rayicinin, gerek menkul kıymetler ve kambiyo borsasına, gerekse ticaret ve kıymetli madenler borsalarına kayıtlı olan iktisadi kıymetlerin değerlemeden evvelki son muamele gününde borsadaki muamelelerin ortalama değerlerini ifade edeceği, normal temevvüçler dışında fiyatlarda bariz kararsızlıklar görülen hallerde, son muamele günü yerine değerlemeye takaddüm eden 30 gün içindeki ortalama rayici esas olarak aldırmaya Maliye Bakanlığının yetkili olduğu hüküm altına alınmıştır. Değişiklikle borsa rayiciyle değerlenecek kıymetlere “kıymetli madenler borsalarına kayıtlı iktisadi kıymetlerde” dahil edilmiştir.

✔ Ayrıca 213 s. VUK’a 7524 S.K. ile 02.08.2024 tarihinden sonra geçerli olmak üzere 274/A maddesi eklenmiştir. Bahse konu maddede yer alan düzenlemeye göre; altın, gümüş, platin ve paladyum gibi kıymetli madenler borsa rayici ile değerlenecektir. Borsa rayici yoksa veya borsa rayicinin muvazaalı bir şekilde oluştuğu anlaşılırsa değerlemeye esas bedel olarak, bu rayiç yerine maliyet bedeli esas alınacaktır. Bu durum kıymetli maden ile olan senetli veya senetsiz alacaklar ve borçlar hakkında da geçerlidir. Kıymetli maden ile olan mevduat veya kredi sözleşmelerine müstenit alacaklar ve borçlar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınacaktır. Alacak ve borçların değerleme günü kıymetine ircasına ilişkin olarak 280 inci, 281 inci ve 285 inci maddelerde yer alan hükümler bu kapsamdaki alacak ve borçlar bakımından da geçerli olacaktır.

✔ Yapılan düzenleme uyarınca, kıymetli maden üretim ve alım-satımı ile iştigal eden mükelleflerin aktiflerinde ticari mal olarak kayıtlı olanlar hariç olmak üzere, mükelleflerin aktiflerinde tasarruf/yatırım amacıyla tutmuş oldukları kıymetli madenler ile kıymetli maden ile olan alacak ve borçlar borsa rayici ile, yoksa maliyet bedeli ile değerlenecektir. Ayrıca kıymetli maden cinsinden olan mevduat ve kredi sözleşmelerine müstenit borç ve alacaklar borsa rayici ile değerlenecek olmakla birlikte, ayrıca değerleme gününe kadar işlemiş faizler borsa rayici bedele ilave edilecektir. Öte yandan vadeli ve senede bağlı kıymetli maden ile düzenlenmiş alacak ve borçlar için reeskont da uygulanabilecektir. Bu kıymetli madenlerden borsa rayici olmayanlar maliyet bedeli ile değerlenecektir.

✔ Burada şunu da belirtmekte fayda bulunmaktadır. VUK 274/A maddesinde yer alan kıymetli madenlerin borsa rayici ile değerleneceğine ilişkin düzenlemede, değerlenecek kıymetlerin tasarruf/yatırım ya da ticaret (emtia) maksatlı olup olmadığı yönünde bir ayırım yapılmamıştır. Buna mukabil 7524 S. K. gerekçesinde aynen şöyle denilmiştir : ” Bu madde ile kıymetli maden üretim ve alım-satımı ile iştigal eden mükelleflerin aktiflerinde ticari mal olarak kayıtlı olanlar hariç olmak üzere, mükelleflerin aktiflerinde tasarruf amacıyla tutmuş oldukları kıymetli madenler ile kıymetli maden ile olan alacak ve borçların borsa rayiciyle değerlenmesi sağlanmaktadır. Dolayısı ile “kıymetli madenlere dayalı fiziki ya da kaydi olarak açılan mevduat hesapları ile kredi hesapları da borsa rayici” ile değerlenecektir. Ayrıca, kıymetli maden ile olan mevduat veya kredi sözleşmelerine müstenit alacaklar ve borçlar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınacaktır.

✔ Yapılan bu düzenlemeler ile kıymetli madenler ve kıymetli maden cinsinden düzenlenmiş borç ve alacakların değerlemesi ile yabancı paraların ve yapancı para cinsinden borç ve alacak değerlemesi büyük ölçüde paralellik sağlanmıştır diyebiliriz.

✔ Bunun yarı sıra, kıymetli madenlere dayalı olarak açılan mevduat hesaplan ile kredi hesaplarından kaynaklı alacak ve borçların değerleme günü kıymetine ircasına ilişkin olarak, mevcut uygulamada olduğu gibi 213 sayılı Kanunun 280, 281 ve 285 inci maddelerinde yer alan hükümler geçerli olacaktır.” denilmiştir. Böylelikle düzenlemeden maksadın tasarruf/yatırım maksatlı olarak işletme aktifinde yer alan fiziki/kaydi kıymetli madenlerin borsa rayici ile değerlemesi olduğu anlaşılmaktadır.

✔ Öteden beri işletme kayıtlarında yer alan ve maliyet bedelle değerlenen kıymetli madenlerin, borsa rayici ile değerlenmesi durumunda yasanın yürürlüğe girdiği tarihten önceki dönemlere ait değerleme farkının ne olacağı belirsizdir. Yine önceki dönemlerde enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş olanlarda ortaya çıkan enflasyon düzeltmesi farkları ile, 2024/3. geçici vergi döneminde ilk defa borsa rayicine göre değerleme yapıldığında ortaya çıkacak değerleme farkının nasıl dikkate alınacağı açıklığa kavuşturulması gereken diğer bir konudur.

İstanbul Kıymetli Madenler Borsasında işlem gören kıymetli madenler; altın, gümüş, platin ve paladyumdur.