Özet Döviz Pozisyon Raporu

Bilindiği üzere Merkez Bankası 2023 yılı Mart ayından itibaren, her ayın son iş gününde tüm bankalardaki Türk Lirası ve yabancı para nakdi ve gayri nakdi toplam stok kredi bakiyesi 5 milyon TL ve üzerinde olan firmalara Özet Döviz Pozisyon Raporu ile ilgili veri bildirim yükümlülüğü getirmiş, Daha sonra bu yükümlülükle ilgili bazı değişiklikler yapılmıştı.

Bu kapsamda;

• Bildirim haddi 5 milyon TL’den 10 milyon TL’ye yükseltilmiş,
• Aylık özet döviz pozisyon raporu için bildirim süresi “takip eden ayın ilk 10 iş günü” yerine “takip eden ayın son günü” olarak değiştirilmiş,
• Yurt içi tüm bankalardaki nakdi ve gayri nakdi toplam kredi bakiyesi 10 milyon TL ile 50 milyon TL arasında olan firmaların raporlama yükümlülüğü 2024 yılı Ocak ayına ilişkin raporla başlamak üzere ertelenmiş,
• Özet döviz pozisyon raporu toplam kredi bakiyesi 50 milyon TL ve üzerinde olan firmalar için önce Mart ve Nisan 2023 dönemi raporlarının bildirim süresi 30 Haziran 2023’e uzatılmış, daha sonra bu firmaların da bildirim yükümlülüğü Ocak 2024 ayından başlamak üzere ertelenmişti.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası özel sektör firmalarını ilgilendiren iki önemli ve zahmetli raporlama yükümlülüğü hakkında değişiklik yapmış olup, bu değişikliklerin birini Basın Duyurusuyla, diğerini ise Yönetmelik değişikliğiyle kamuoyuna duyurmuştur.

8 Kasım 2023 tarih ve 32363 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Döviz Pozisyonunu Etkileyen İşlemlerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından İzlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 28 Kasım 2017 ve 7061 sayılı Kanunla yeniden düzenlenen 44 üncü maddesi kapsamında; firmaların, döviz varlık ve yükümlülüklerine ilişkin olarak Merkez Bankasına yapmakla yükümlü olduğu döviz pozisyon raporlamasında sadeleştirme ve kapsam değişikliğine gidilmiştir.

Düzenleme kapsamında; 2023 yılı Mart ayında başlatılan, 10 milyon Türk lirası ve üzeri toplam nakdi ve gayri nakdi kredi bakiyesi bulunan firmalardan alınan Özet Döviz Pozisyon Raporlaması uygulamasına son verilmiştir. 

Bununla birlikte, 2018 yılından itibaren uygulanmakta olan Sistemik Risk Veri Takip Sistemi kapsamındaki döviz pozisyon raporlamasının firma kapsamı, firmaların ülke ekonomisi içerisindeki temsil düzeyini artırmak amacıyla yeniden düzenlenmiştir.

Buna göre, raporlama kapsamına girecek firmaların tespitinde öngörülen 15 milyon ABD doları ve üzeri yabancı para kredi yükümlülüğü bulunma şartı, toplam nakdi kredi bakiyesi ilgili aylık hesap döneminin son iş günü itibarıyla 100 milyon Türk lirası ve üzerinde olma veya geçmiş bir yıllık hesap dönemindeki net satış hasılatı veya aktif büyüklüğü 500 milyon Türk lirası ve üzerinde olma şeklinde değiştirilmiştir.

Kapsam değişikliği ile birlikte, mevcut detaylı raporlama formatının sadeleştirilerek firmalara raporlama işlemlerinde kolaylık sağlanması planlanmaktadır.

Yapılan en önemli değişiklik, 2018 yılından itibaren uygulanmakta olan Sistemik Risk Veri Takip Sistemi kapsamındaki döviz pozisyon raporlaması kapsamına ilişkindir. Yükümlülük devam ettirilmekte olup, sadece kapsam ve bildirim usullerine yönelik değişiklik yapılmış bulunmaktadır.

Bu değişikliklerin tamamı 1/1/2024 tarihinde yürürlüğe girecektir. Bu kapsama giren mükelleflerimizin 2024 Ocak dönemine ait Özet döviz pozisyon raporlarını en geç 29 Şubat 2024 tarihinde vermeleri zorunludur.

Mevcut düzenleme ile :

Yurt içinden ve yurt dışından sağlanan yabancı para nakdi krediler ile dövize endeksli kredilerinin toplamı 15 milyon ABD doları ve üstünde olan firmalar iken, 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren yurt içinden ve yurt dışından sağlanan toplam nakdi kredi bakiyesi 100 milyon TL ve üzerinde olan firmalar ile net satış hasılatı veya aktif büyüklüğü 500 milyon TL ve üzerinde olan firmalar şeklinde değiştirilmiştir.

• Toplam nakdi kredi bakiyesinin belirlenmesinde kredilerin ana parası dikkate alınacak olup, faiz tahakkukları yükümlülüğün belirlenmesinde dikkate alınmayacaktır. Bildirim yükümlülüğü sadece bankalardan temin edilen veya bu kuruluşların teminine aracılık ettiği veya garanti verdiği krediler uyarınca belirlenmektedir.
• Ayrıca kullanılan krediden bağımsız olarak, geçmiş bir yıllık hesap dönemindeki net satış hasılatı veya aktif büyüklüğü 500 milyon TL ve üzerinde olan firmalar da yükümlülük kapsamına alınmıştır. Yani kredi bakiyesi 100 milyon TL’nin altında olsa bile kredi kullanıcısının geçmiş yıl net satış hasılatı veya aktif büyüklüğü 500 milyon TL ve üzerinde ise bildirim yükümlülüğü olacaktır.
• Yabancı para cinsinden kredi tutarlarının TL karşılığı, ilgili dönemin son iş gününe ilişkin Resmî Gazete’de yayımlanan döviz alış kuru kullanılarak belirlenecektir.
• Bildirim yükümlülüğünün olup olmadığının belirlenmesinde, firmanın toplam nakdi kredi bakiyesi hesaplanırken, değişiklikten sonra da, varsa son hesap dönemine ilişkin Türkiye Muhasebe Standartlarına (TMS’lere) göre hazırlanan finansal durum tablosu, yoksa vergi mevzuatı çerçevesinde kamu idarelerine sunulmak üzere hazırlanan bilanço esas alınmaya devam edilecektir.
• Yeni getirilen, net satış hasılatı ve aktif büyüklüğü hesaplanırken ise vergi mevzuatı çerçevesinde kamu idarelerine sunulmak üzere hazırlanan yıllık kurumlar vergisi beyannamesi dikkate alınacaktır.
• Bildirimle yükümlü olan firmanın, toplam nakdi kredi bakiyesi, net satış hasılatı veya aktif büyüklüğünün Bankaca tanımlanan  sınırların  altında kalması  durumunda,  müteakip  yıllık hesap  döneminden  itibaren  bildirim yükümlülüğü sona erecektir.
• Firmanın bildirim yükümlülüğü bulunup bulunmadığına ilişkin takip sorumluluğu firma yönetimine aittir. Bununla birlikte, firmaya bildirim yükümlülüğüne ilişkin Bankanın belirleyeceği usul ve esaslara göre bilgilendirme, firmanın en yüksek nakdi kredi bakiyesinin olduğu kredi veya finansman sağlayan kuruluş tarafından ayrıca yapılacaktır.
• Bildirim yükümlülüğünün belirlenmesinde esas alınan kriterler (kredi, net satış hasılatı ve aktif büyüklükleri), Banka tarafından uygulama talimatları ile güncellenebilecektir. Banka ibaresinden maksat Merkez Bankası tarafından uygulanacak olan talimatlardır.
• Bildirim usulleri ile ilgili olarak da bazı değişiklikler yapılmıştır. Yapılan değişiklikler uyarınca, Sistem kullanıcıları, Sistemin genel ağ sitesi üzerinden elektronik imza oluşturma aracı ile kayıt olamayacaklardır.
• Ayrıca Sistem kullanıcılarına, kullanıcı tanımlama ve veri girişleri ile ilgili doğrulama kodları, uyarılar, hatırlatmalar, onay bildirimleri ve benzeri bildirimlerin, Sistemden gönderilecek kısa mesaj ile yapılması uygulamasına son verilecektir. Bu bildirimler e posta yoluyla yapılacaktır.
• Sistemde yapılacak değişiklikler, duyurular ve bildirimlere ilişkin talimatların, Banka tarafından Sistemin genel ağ adresi üzerinden duyurulması uygulamasına devam edilecektir. Banka, gerek gördüğü hallerde bunlara ilişkin olarak e posta ile bildirimin yanı sıra veya posta ile bildirime ilaveten resmi yazı ile de bildirim yapabilecektir.
• Firmalar, veri formunun Sisteme girişini Banka tarafından talimatla aksi belirtilmediği sürece Sistemin genel ağ adresi olan tcmbveri.gov.tr üzerinden gerçekleştirecektir.  Veri girişinde tereddüt edilen konularda Sistemik Risk Veri Takip Sistemi Kullanım Kılavuzundan yararlanılabilir.